แจกฟรี สรุปพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ. 2534 แก้ไขเพิ่มเติมถึงปัจจุบัน (ฉบับที่ 8) พ.ศ. 2553

ส่วนที่ 1 บททั่วไป 

• มาตรา 1 ชื่อพระราชบัญญัตินี้ว่า “พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ. 2534”

• มาตรา 2 ใช้บังคับตั้งแต่วันถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษาเป็นต้นไป

• มาตรา 3 ยกเลิกกฎหมายเดิมที่เกี่ยวข้องทั้งหมด 9 ฉบับ

• มาตรา 3/1 การบริหารราชการต้องเป็นไปเพื่อประโยชน์สุขของประชาชน มีผลสัมฤทธิ์ต่อภารกิจของรัฐ มีประสิทธิภาพ ความคุ้มค่า ลดขั้นตอน ลดภารกิจ กระจายภารกิจและทรัพยากรให้ท้องถิ่น กระจายอำนาจตัดสินใจ อำนวยความสะดวก และตอบสนองความต้องการของประชาชน โดยมีผู้รับผิดชอบ

• มาตรา 4 จัดระเบียบบริหารราชการแผ่นดินเป็น 3 ส่วน คือ

  • ระเบียบบริหารราชการส่วนกลาง

  • ระเบียบบริหารราชการส่วนภูมิภาค

  • ระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่น

• มาตรา 5 การแบ่งราชการต้องกำหนดตำแหน่งและอัตราเงินเดือนโดยคำนึงถึงคุณภาพและปริมาณงาน

• มาตรา 6 ให้นายกรัฐมนตรีรักษาการตามพระราชบัญญัตินี้

ส่วนที่ 1 การจัดระเบียบบริหารราชการส่วนกลาง

• มาตรา 7 จัดระเบียบบริหารราชการส่วนกลาง เป็น 4 ส่วน คือ

  • สำนักนายกรัฐมนตรี (มีฐานะเป็นกระทรวง)

  • กระทรวง หรือทบวงที่มีฐานะเทียบเท่ากระทรวง

  • ทบวง ซึ่งสังกัดสำนักนายกรัฐมนตรีหรือกระทรวง

  • กรม หรือส่วนราชการอื่นที่มีฐานะเป็นกรม (ซึ่งอาจสังกัดหรือไม่สังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวง หรือทบวง)

• มาตรา 8 การจัดตั้ง การรวม หรือการโอนส่วนราชการตามมาตรา 7 ให้ตราเป็นพระราชบัญญัติ

• มาตรา 8 ทวิ การรวมหรือการโอนส่วนราชการ หากไม่มีการกำหนดตำแหน่งหรืออัตราข้าราชการหรือลูกจ้างเพิ่มขึ้น ให้ตราเป็นพระราชกฤษฎีกา

• มาตรา 8 ตรี การเปลี่ยนชื่อส่วนราชการ ให้ตราเป็นพระราชกฤษฎีกา

• มาตรา 8 จัตวา การยุบส่วนราชการ ให้ตราเป็นพระราชกฤษฎีกา

• มาตรา 8 เบญจ พระราชกฤษฎีกาตามมาตรา 8 ทวิ หรือมาตรา 8 จัตวา ต้องระบุให้ชัดเจนว่าแก้ไขเพิ่มเติมหรือยกเลิกบทบัญญัติใดของกฎหมาย

• มาตรา 8 ฉ การแบ่งส่วนราชการภายในสำนักงานรัฐมนตรี กรม หรือส่วนราชการอื่น ให้ออกเป็นกฎกระทรวง

• มาตรา 8 สัตต ให้สำนักงาน ก.พ. และสำนักงบประมาณร่วมกันเสนอความเห็นต่อ ครม. ในการแบ่งส่วนราชการภายใน

• มาตรา 8 อัฏฐ การแบ่งส่วนราชการภายในมหาวิทยาลัยหรือสถาบันในทบวงมหาวิทยาลัยให้เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยมหาวิทยาลัยหรือสถาบันนั้น

• มาตรา 9 การจัดระเบียบราชการในสำนักนายกรัฐมนตรีให้เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยการปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม

• มาตรา 10 อำนาจหน้าที่ของสำนักนายกรัฐมนตรีให้เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยการปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม

• มาตรา 11 นายกรัฐมนตรีในฐานะหัวหน้ารัฐบาลมีอำนาจหน้าที่

  • กำกับการบริหารราชการแผ่นดินทั่วไป

  • มอบหมายให้รองนายกรัฐมนตรีกำกับการบริหารราชการ

  • บังคับบัญชาข้าราชการฝ่ายบริหารทุกตำแหน่ง

  • สั่งให้ข้าราชการจากส่วนราชการอื่นมาปฏิบัติราชการในสำนักนายกรัฐมนตรีได้

  • แต่งตั้งข้าราชการจากส่วนราชการหนึ่งไปดำรงตำแหน่งในอีกส่วนราชการหนึ่งได้

  • แต่งตั้งผู้ทรงคุณวุฒิเป็นที่ปรึกษาได้

  • แต่งตั้งข้าราชการการเมืองให้ปฏิบัติราชการในสำนักนายกรัฐมนตรีได้

  • วางระเบียบปฏิบัติราชการ

  • ดำเนินการอื่น ๆ ในการปฏิบัติตามนโยบาย

• มาตรา 12 นายกรัฐมนตรีอาจมอบหมายให้รองนายกรัฐมนตรี หรือรัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรีปฏิบัติราชการแทนได้

• มาตรา 13 สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรีมีเลขาธิการนายกรัฐมนตรีเป็นผู้บังคับบัญชา

• มาตรา 14 สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรีมีเลขาธิการคณะรัฐมนตรีเป็นผู้บังคับบัญชา

• มาตรา 15 อาจมีส่วนราชการที่อยู่ในบังคับบัญชาขึ้นตรงต่อนายกรัฐมนตรีได้ตามกฎหมายว่าด้วยการปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม

• มาตรา 16 สำนักนายกรัฐมนตรีมีปลัดสำนักนายกรัฐมนตรีเป็นผู้รับผิดชอบควบคุมราชการประจำ

• มาตรา 17 สำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรีมีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับราชการประจำทั่วไปของสำนักนายกรัฐมนตรี

หมวด 2 การจัดระเบียบราชการในกระทรวงหรือทบวง

• มาตรา 18 จัดระเบียบราชการของกระทรวง เป็น 3 ส่วน คือ

  • สำนักงานรัฐมนตรี

  • สำนักงานปลัดกระทรวง

  • กรม หรือส่วนราชการที่เรียกชื่ออย่างอื่น (อาจไม่แยกเป็นกรมก็ได้)

• มาตรา 19 กระทรวงมีอำนาจหน้าที่ตามที่กำหนดไว้ในกฎหมายว่าด้วยการปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม

• มาตรา 19/1 ปลัดกระทรวง หัวหน้ากลุ่มภารกิจและหัวหน้าส่วนราชการตั้งแต่ระดับกรมขึ้นไป ต้องวางแผนและประสานกิจกรรมให้มีการใช้ทรัพยากรร่วมกัน

• มาตรา 20 กระทรวงหนึ่งมีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงคนหนึ่งเป็นผู้บังคับบัญชา

• มาตรา 21 กระทรวงหนึ่งมีปลัดกระทรวงคนหนึ่งมีอำนาจหน้าที่ ดังนี้

  • รับผิดชอบควบคุมราชการประจำในกระทรวง

  • เป็นผู้บังคับบัญชาข้าราชการของส่วนราชการในกระทรวงรองจากรัฐมนตรี

  • เป็นผู้บังคับบัญชาข้าราชการในสำนักงานปลัดกระทรวง

• มาตรา 22 สำนักงานรัฐมนตรีมีเลขานุการรัฐมนตรีเป็นผู้บังคับบัญชา

• มาตรา 23 สำนักงานปลัดกระทรวงมีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับราชการประจำทั่วไปของกระทรวง

• มาตรา 24 การจัดระเบียบราชการในทบวงซึ่งมีฐานะเทียบเท่ากระทรวงให้อนุโลมตามการจัดระเบียบราชการของกระทรวง

หมวด 3 การจัดระเบียบราชการในทบวงซึ่งสังกัดสำนักนายกรัฐมนตรีหรือกระทรวง

• มาตรา 25 การจัดระเบียบราชการในทบวง ให้เป็นดังนี้

  • สำนักงานรัฐมนตรี

  • สำนักงานปลัดทบวง

  • กรม หรือส่วนราชการที่เรียกชื่ออย่างอื่น (อาจไม่แยกเป็นกรมก็ได้)

• มาตรา 26 การจัดระเบียบราชการในทบวง ให้เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยการปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม

• มาตรา 27 ทบวงหนึ่งมีรัฐมนตรีว่าการทบวงเป็นผู้บังคับบัญชา

• มาตรา 28 ทบวงหนึ่งมีปลัดทบวงเป็นผู้รับผิดชอบควบคุมราชการประจำ

• มาตรา 29 สำนักงานรัฐมนตรีมีเลขานุการรัฐมนตรีเป็นผู้บังคับบัญชา

• มาตรา 30 สำนักงานปลัดทบวงมีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับราชการประจำทั่วไปของทบวง

หมวด 4 การจัดระเบียบราชการในกรม

• มาตรา 31 กรมอาจแบ่งส่วนราชการดังนี้

  • สำนักงานเลขานุการกรม

  • กอง หรือส่วนราชการที่มีฐานะเทียบกอง (อาจไม่แยกเป็นกองก็ได้)

• มาตรา 32 กรมมีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับราชการของกระทรวง

• มาตรา 33 สำนักงานเลขานุการกรมมีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับราชการทั่วไปของกรม

• มาตรา 34 กระทรวง ทบวง กรมใดมีเหตุพิเศษ อาจตราพระราชกฤษฎีกาแบ่งท้องที่ออกเป็นเขตเพื่อให้มีหัวหน้าส่วนราชการประจำเขตก็ได้

• มาตรา 35 กระทรวง ทบวง หรือกรมใด อาจมีผู้ตรวจราชการของกระทรวง ทบวง หรือกรมนั้น ก็ได้

• มาตรา 36 ส่วนราชการที่เรียกชื่ออย่างอื่นและมีฐานะเป็นกรม อาจมีเลขาธิการ ผู้อำนวยการ หรือตำแหน่งอื่นที่เทียบเท่าปลัดกระทรวงหรืออธิบดีเป็นผู้บังคับบัญชา

• มาตรา 37 ให้นำความในมาตรา 31, 32, 33, 34 และ 35 มาใช้บังคับแก่ส่วนราชการที่เรียกชื่ออย่างอื่นและมีฐานะเป็นกรมโดยอนุโลม

หมวด 5 การปฏิบัติราชการแทน

• มาตรา 38 ผู้ดำรงตำแหน่งใดอาจมอบอำนาจให้ผู้อื่นปฏิบัติราชการแทนได้ ตามหลักเกณฑ์ที่กำหนดในพระราชกฤษฎีกา

• มาตรา 39 ผู้รับมอบอำนาจมีหน้าที่ต้องรับมอบอำนาจนั้น

• มาตรา 40 ในการมอบอำนาจต้องพิจารณาถึงการอำนวยความสะดวกแก่ประชาชน ความรวดเร็วในการปฏิบัติราชการ และผู้รับมอบอำนาจต้องปฏิบัติหน้าที่ที่ได้รับมอบหมาย

• มาตรา 40/1 ส่วนราชการภายในกรม อาจแยกการปฏิบัติราชการไปจัดตั้งเป็นหน่วยบริการรูปแบบพิเศษก็ได้

หมวด 6 การรักษาราชการแทน

• มาตรา 41 กรณีที่นายกรัฐมนตรีไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ให้รองนายกรัฐมนตรีเป็นผู้รักษาราชการแทน

• มาตรา 42 กรณีที่ไม่มีรัฐมนตรีว่าการกระทรวง ให้รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเป็นผู้รักษาราชการแทน

• มาตรา 43 กรณีที่ไม่มีเลขานุการรัฐมนตรี ให้ผู้ช่วยเลขานุการรัฐมนตรีเป็นผู้รักษาราชการแทน

• มาตรา 44 กรณีที่ไม่มีปลัดกระทรวง ให้รองปลัดกระทรวงเป็นผู้รักษาราชการแทน

• มาตรา 45 ให้นำความในมาตรา 44 มาใช้บังคับกับปลัดทบวงและรองปลัดทบวงด้วย

• มาตรา 46 กรณีที่ไม่มีอธิบดี ให้รองอธิบดีเป็นผู้รักษาราชการแทน

• มาตรา 47 กรณีที่ไม่มีเลขานุการกรมหรือหัวหน้าส่วนราชการ ให้อธิบดีแต่งตั้งข้าราชการในกรมเป็นผู้รักษาราชการแทน

• มาตรา 48 ผู้รักษาราชการแทนมีอำนาจหน้าที่เช่นเดียวกับผู้ซึ่งตนแทน

• มาตรา 49 การเป็นผู้รักษาราชการแทนไม่กระทบกระเทือนอำนาจของผู้บังคับบัญชา

• มาตรา 50 ความในหมวดนี้ไม่ใช้บังคับแก่ราชการในกระทรวงที่เกี่ยวกับทหาร

หมวด 7 การบริหารราชการในต่างประเทศ

• มาตรา 50/1 นิยาม “คณะผู้แทน” และ “หัวหน้าคณะผู้แทน”

• มาตรา 50/2 หัวหน้าคณะผู้แทนเป็นผู้รับนโยบายและคำสั่งจากนายกรัฐมนตรี

• มาตรา 50/3 กรณีที่ไม่มีหัวหน้าคณะผู้แทน ให้รองหัวหน้าคณะผู้แทนรักษาราชการแทน

• มาตรา 50/4 อำนาจหน้าที่ของหัวหน้าคณะผู้แทน

• มาตรา 50/5 รัฐมนตรีว่าการกระทรวง รัฐมนตรีว่าการทบวง ปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี ปลัดกระทรวง ปลัดทบวง อธิบดี อาจมอบอำนาจให้หัวหน้าคณะผู้แทนปฏิบัติราชการแทนได้

• มาตรา 50/6 การมอบอำนาจหรือมีคำสั่งใดที่เกี่ยวข้องไปยังหัวหน้าคณะผู้แทน ให้แจ้งผ่านกระทรวงการต่างประเทศ

ส่วนที่ 2 การจัดระเบียบบริหารราชการส่วนภูมิภาค

• มาตรา 51 จัดระเบียบบริหารราชการส่วนภูมิภาค เป็น 2 ส่วน คือ

  • จังหวัด

  • อำเภอ

• มาตรา 52 ให้รวมท้องที่หลายอำเภอตั้งเป็นจังหวัด

• มาตรา 52/1 อำนาจหน้าที่ของจังหวัด

• มาตรา 53 ในจังหวัดหนึ่งให้มีคณะกรมการจังหวัด ทำหน้าที่เป็นที่ปรึกษาของผู้ว่าราชการจังหวัด

• มาตรา 53/1 ให้จังหวัดจัดทำแผนพัฒนาจังหวัด

• มาตรา 53/2 ให้นำความในมาตรา 53/1 มาใช้บังคับกับการจัดทำแผนพัฒนากลุ่มจังหวัดด้วย

• มาตรา 54 ในจังหวัดหนึ่งให้มีผู้ว่าราชการจังหวัดคนหนึ่งเป็นผู้รับนโยบายและคำสั่งจากนายกรัฐมนตรี

• มาตรา 55 ในจังหวัดหนึ่ง นอกจากจะมีผู้ว่าราชการจังหวัด ให้มีปลัดจังหวัดและหัวหน้าส่วนราชการประจำจังหวัด

• มาตรา 55/1 ในจังหวัดหนึ่งนอกจากกรุงเทพมหานคร ให้มีคณะกรรมการธรรมาภิบาลจังหวัด

• มาตรา 56 กรณีที่ไม่มีผู้ว่าราชการจังหวัด ให้รองผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นผู้รักษาราชการแทน

• มาตรา 57 อำนาจหน้าที่ของผู้ว่าราชการจังหวัด

• มาตรา 58 การยกเว้น จำกัด หรือตัดทอน อำนาจหน้าที่ของผู้ว่าราชการจังหวัด ให้ตราเป็นพระราชบัญญัติ

• มาตรา 59 ให้นำความในมาตรา 48 และ 49 มาใช้บังคับแก่ผู้รักษาราชการแทนและผู้ปฏิบัติราชการแทน

• มาตรา 60 ให้แบ่งส่วนราชการของจังหวัดดังนี้

  • สำนักงานจังหวัด

  • ส่วนต่าง ๆ ซึ่งกระทรวง ทบวง กรม ได้ตั้งขึ้น

หมวด 2 อำเภอ

• มาตรา 61 ในจังหวัดหนึ่งให้มีหน่วยราชการบริหารรองจากจังหวัดเรียกว่าอำเภอ

• มาตรา 61/1 อำนาจหน้าที่ของอำเภอ

• มาตรา 61/2 ในอำเภอหนึ่งให้มีคณะบุคคลผู้ทำหน้าที่ไกล่เกลี่ยและประนอมข้อพิพาท

• มาตรา 61/3 บรรดาความผิดที่มีโทษทางอาญาที่เกิดขึ้นในเขตอำเภอ หากเป็นความผิดอันยอมความได้ อาจไกล่เกลี่ยได้

• มาตรา 62 ในอำเภอหนึ่งมีนายอำเภอคนหนึ่งเป็นหัวหน้า

• มาตรา 63 ในอำเภอหนึ่ง นอกจากจะมีนายอำเภอ ให้มีปลัดอำเภอและหัวหน้าส่วนราชการประจำอำเภอ

• มาตรา 64 กรณีที่ไม่มีนายอำเภอ ให้ผู้ว่าราชการจังหวัดแต่งตั้งปลัดอำเภอ หรือหัวหน้าส่วนราชการประจำอำเภอเป็นผู้รักษาราชการแทน

• มาตรา 65 อำนาจหน้าที่ของนายอำเภอ

• มาตรา 66 ให้แบ่งส่วนราชการของอำเภอดังนี้

  • สำนักงานอำเภอ

  • ส่วนต่าง ๆ ซึ่งกระทรวง ทบวง กรม ได้ตั้งขึ้นในอำเภอนั้น

• มาตรา 67 ให้นำความในมาตรา 48 และ 49 มาใช้บังคับแก่ผู้รักษาราชการแทนและผู้ปฏิบัติราชการแทน

• มาตรา 68 การจัดการปกครองอำเภอ นอกจากที่ได้บัญญัติไว้ในพระราชบัญญัตินี้ ให้เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยการปกครองท้องที่

ส่วนที่ 3 การจัดระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่น

• มาตรา 69 ท้องถิ่นใดที่เห็นสมควรจัดให้ราษฎรมีส่วนในการปกครองท้องถิ่น ให้จัดระเบียบการปกครองเป็นราชการส่วนท้องถิ่น

• มาตรา 70 จัดระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่น ดังนี้

  • องค์การบริหารส่วนจังหวัด

  • เทศบาล

  • สุขาภิบาล

  • ราชการส่วนท้องถิ่นอื่นตามที่มีกฎหมายกำหนด

• มาตรา 71 การจัดระเบียบการปกครององค์การบริหารส่วนจังหวัด เทศบาล สุขาภิบาล และราชการส่วนท้องถิ่นอื่น ให้เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยการนั้น

ส่วนที่ 4 คณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ

• มาตรา 71/1 ให้มีคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.)

• มาตรา 71/2 คุณสมบัติของกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิ

• มาตรา 71/3 วาระการดำรงตำแหน่งของกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิ

• มาตรา 71/4 กรณีที่กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิพ้นจากตำแหน่ง

• มาตรา 71/5 กรณีที่กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิพ้นจากตำแหน่งก่อนวาระ

• มาตรา 71/6 วาระการดำรงตำแหน่งของกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิที่ได้รับแต่งตั้งแทน

• มาตรา 71/7 การประชุม ก.พ.ร.

• มาตรา 71/8 การปฏิบัติหน้าที่และค่าตอบแทนของกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิที่ต้องทำงานเต็มเวลา

• มาตรา 71/9 ให้มีสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ

• มาตรา 71/10 อำนาจหน้าที่ของ ก.พ.ร.

บทเฉพาะกาล

• มาตรา 72 คำว่า “ทบวงการเมือง” ให้หมายถึงกระทรวง ทบวง กรม

• มาตรา 73 พระราชกฤษฎีกาและประกาศของคณะปฏิวัติเกี่ยวกับการจัดระเบียบราชการ ให้คงใช้บังคับได้ต่อไป

• มาตรา 74 พระราชกฤษฎีกาแบ่งส่วนราชการภายใน ให้ดำเนินการแก้ไขให้เสร็จสิ้นภายในสองปี

• มาตรา 75 บทบัญญัติใดอ้างถึงประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 218 ให้ถือว่าอ้างถึงพระราชบัญญัตินี้